W samym sercu zachodniej Ukrainy leży obwód iwanofrankiwski – kraina gór, legend i niezłomnych ludzi. Obejmuje powierzchnię około 13 900 km², co czyni go jednym z mniejszych obwodów pod względem powierzchni. Około jednej trzeciej jego terytorium zajmują Karpaty, a dwie trzecie – pogórza i równiny. To właśnie tutaj wznosi się najwyższy szczyt ukraińskich Karpat – Howerla (2061 m) w paśmie Czarnohory, który co roku próbują zdobyć tysiące turystów.
- Zawsze na szczycie
Dzięki swoim zasobom naturalnym gospodarka regionu jest napędzana przez przemysł energetyczny, petrochemiczny, rafineryjny oraz naftowy i gazowy. Dobrze rozwinięty jest także przemysł leśny, drzewny, celulozowo-papierniczy, maszynowy, lekki, spożywczy oraz budowlany. Obwód iwanofrankiwski jest znanym ośrodkiem turystyki i rekreacji przyciągającym miłośników narciarstwa i pieszych wędrówek, a także tych, którzy cenią sobie autentyczność i tradycje ludowe. Iwano-Frankiwsk, gdzie zbiegają się autostrady i linie kolejowe, uważany jest za turystyczną bramę Karpat.
Region szczyci się bogactwem kulturowym – na jego terenie znajduje się ponad 3,5 tysiąca zabytków objętych ochroną państwową, w tym liczne drewniane cerkwie, z których kilka (np. Cerkiew Świętego Ducha w Rohatynie, cerkiew w Werbiążu Niżnym czy cerkiew w Jasińcu) wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Silnie obecna jest tu kultura huculska, która stanowi unikatowe dziedzictwo górali zamieszkujących Karpaty wyrażająca się m.in. w barwnych strojach, bogato zdobionych haftem, muzyce (granej na tradycyjnych instrumentach, jak trembita), lokalnej kuchni i religijności. Charakterystycznym symbolem regionu jest koń huculski – niewielki, lecz wytrzymały i odporny, wpisany na listę dziedzictwa niematerialnego. Mimo upływu czasu, kultura huculska pozostaje żywa i autentyczna.
W obwodzie inwanofrankiwskim toczy się aktywne życie kulturalne – co roku odbywają się różnorodne festiwale i plenery artystyczne. Spektakle Teatru Muzyczno-Dramatycznego im. Iwana Franki są znane w całej Ukrainie. W regionie utworzono szeroką sieć instytucji oświatowych, kulturalnych i artystycznych, działają 3 krajowe uczelnie wyższe.
Od początku zbrojnej agresji Rosji na Ukrainę, obwód iwanofrankiwski przyjął ponad 150 tys. osób ze strefy aktywnych działań wojennych i przeniesiono tu ponad 300 firm. W tych trudnych czasach region zapewnia niezawodne zaplecze, dostarczając poszkodowanym pomoc, schronienie, opiekę zdrowotną i możliwości rehabilitacji.
- Projekty
Od 2006 roku obwód iwanofrankiwski uczestniczy w kolejnych edycjach programu współpracy transgranicznej między Polską a Ukrainą. W ramach Programu PBU 2014-2020 w regionie zrealizowano 9 projektów, a łączna kwota pozyskanych środków wyniosła około 1,6 mln EUR. Umożliwiły one realizację inicjatyw mających na celu rozwój turystyki, kultury i bezpieczeństwa, co przyczyniło się do rozwoju dobrosąsiedzkich relacji i wymiany doświadczeń z polskimi partnerami. Były to projekty z zakresu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, takie jak Rosettes, który prowadził działania za rzecz zachowania kulturowej unikatowości Karpat, czy TouchingThePast, wspierającyosoby niewidome w dostępie do zasobów kultury i umożliwiający ich udział w życiu kulturalnym. Projekt ten był również finalistą konkursu REGIOSTARS organizowanego przez Komisję Europejską. Projekt GORGANY_HERITAGE skupił się na promocji dziedzictwa bojkowskiego. Ważnym elementem projektu były badania uwzględniające aspekty kulturowe i historyczne regionu oraz kompleksową analizę socjologiczną. Projekty KoSol i Fire, natomiast, to ukłon w stronę tradycji. Oba dostrzegły potencjał w tradycyjnym rzemiośle i dziedzictwie kulturowym, przy jednoczesnym braku odpowiedniej wiedzy i wystarczającej promocji. Autorzy projektu w turystyce znaleźli sposób na rozwój lokalny – organizowali festiwale, tworzyli nowe produkty turystyczne. Projekt CarpathianBee to wsparcie i ochrona najmniejszego beneficjenta Programu PBU – pszczoły karpackiej, podczas gdy projekt Horses&Nature to inwestycja w niematerialnej dziedzictwo obwodu – konia huculskiego. W Programie PBU realizowane były również projekty mające na celu poprawę bezpieczeństwa; projekt SECINCARP, który utworzył polsko-ukraiński systemu zapobiegania i reagowania na klęski żywiołowe oraz projekt PIMReC ulokowany na szczycie góry Pop Iwan, w ramach którego dawne obserwatorium zostało przekształcone na potrzeby ratownictwa górskiego. Ze względu na brak wspólnej granicy regionu z Rzeczpospolitą Polską, realizacja takich wspólnych projektów odgrywa szczególną rolę w ukraińsko-polskiej współpracy międzyregionalnej.
Więcej informacji o wszystkich projektach dofinansowanych w ramach Programu PBU 2014-2020 znajduje się tutaj.
W obecnej edycji Programu na lata 2021-2027 w regionie zostanie zrealizowanych 9 projektów, o łącznej wartości aż 9,2 mln euro, w tym 6 projektów regularnych w priorytetach: ZDROWIE i ŚRODOWISKO oraz 3 duże projekty infrastrukturalne w priorytetach: TURYSTYKA, DOSTĘPNOŚĆ i ŚRODOWISKO. Dwa z dużych projektów infrastrukturalnych rozpoczęły już realizację. Jeden we wsi Wygoda – TrainToNature, to karpackie kolejki wąskotorowe, które stanowią cenne dziedzictwo historyczne i turystyczne, zatem utworzenie Muzeum Stacji Kolei Wąskotorowej w ramach tego projektu będzie kolejnym krokiem w kierunku jego zachowania i promocji. Drugi duży projekt infrastrukturalny UP2FireSafety jest wyjątkową inicjatywą, ponieważ łączy cztery ukraińskie obwody (iwanofrankiwski, lwowski, zakarpacki i tarnopolski) oraz województwo podkarpackie w Polsce i ma na celu stworzenie wspólnego ukraińsko-polskiego zintegrowanego systemu monitorowania, zapobiegania i szybkiego reagowania na pożary lasów w regionie Karpat. Innym projektem dotyczącym zrównoważonych i innowacyjnych rozwiązań w zakresie kontroli przeciwpożarowej jest projekt FABRICS.
Dzięki projektom IFSynergy w Iwano-Frankiwsku i CleanWater w Bursztynie usprawniona zostanie sieć wodociągowa i kanalizacyjna, co będzie miało pozytywny wpływ na środowisko. Celem projektu ParksMatterjest zagospodarowanie terenów zielonych i stworzenie zielonej infrastruktury w miastach. W ramach projektu uporządkowany zostanie Park Młodzieżowy w Iwano-Frankiwsku.
Jeśli chodzi o projekty z obszaru ZDROWIE – projekt RescueCars w Iwano-Frankiwsku ma na celu usprawnianie transportu medycznego i terminową diagnostykę, a projekt SOS4Children zapewni dostęp do odpowiedniej opieki medycznej dzieciom z niepełnosprawnościami. Dzięki projektowi istniejące Centrum Zdrowia Dziecka w Dolinie zostanie zmodernizowane i wyposażone w nowy specjalistyczny sprzęt zapewniający kompleksowe leczenie i rehabilitację. Młodzi pacjenci będą mogli skorzystać z nowych usług medycznych: rehabilitacji, terapii sensorycznej i logopedycznej, opieki psychologicznej, opieki paliatywnej.
Na obszarze obwodu realizowany będzie również strategiczny projekt drogowy (priorytet DOSTĘPNOŚĆ) wspólnie z partnerami z obwodu lwowskiego, zakarpackiego, a po stronie polskiej – z województwem podkarpackim. Zakres projektu będzie obejmował naprawę nawierzchni drogi przebiegającej przez miasto Bolechów (UA) na odcinku ponad 7 km, a także jej oznakowanie i utworzenie przejść dla pieszych.
W celu jeszcze lepszego poznania tego fascynującego regionu, zapraszamy na rozmowę z Vitaliiem Ilchyshynem, zastępcą Przewodniczącego Iwanofrankiwskiej Obwodowej Administracji Państwowej, w której poruszamy możliwości rozwoju, jakie daje Program i realizacja projektów transgranicznych.
Jak ważna dla obwodu iwanofrankiwskiego jest współpraca z Polską? W jakich obszarach istnieje największy potencjał współpracy?
VITALII ILCHYSHYN: Rzeczpospolita Polska jest jednym z głównych partnerów strategicznych dla obwodu iwanofrankiwskiego ze względu na wspólne tradycje kulturowe i dziedzictwo historyczne, bliskie interesy ekonomiczne. Współpracujemy z województwami podkarpackim, opolskim i lubuskim. Rejony i miasta Przykarpacia podpisały i z sukcesem realizują umowy partnerskie z polskimi powiatami i gminami. Obszary współpracy obejmują kulturę, edukację, opiekę zdrowotną, projekty społeczne i pomoc humanitarną. Szczególnie odczuliśmy wsparcie i pomoc narodu polskiego od początku pełnoskalowej inwazji wojskowej Rosji na Ukrainę.
Od 2007 roku region aktywnie uczestniczy w Programie Współpracy Transgranicznej Polska – Ukraina. Nasz kraj wybrał drogę integracji europejskiej, a takie programy są jednym z kluczowych narzędzi realizacji tego strategicznego kierunku.
Jeśli chodzi o priorytety na przyszłość, obecnie pracujemy nad utworzeniem w regionie trzech ośrodków rehabilitacyjnych i centrum weteranów. Za priorytetowe obszary współpracy uważamy również rozwój energetyki alternatywnej, turystykę, zachowanie dziedzictwa kulturowego, badanie doświadczeń funkcjonowania stref aktywności gospodarczej/stref inwestycyjnych w Polsce, stworzenie systemu gospodarki odpadami stałymi oraz stworzenie przestrzeni bez barier.
Które z realizowanych w regionie projektów obecnego Programu są najciekawsze i innowacyjne?
W ramach okresu programowania 2021-2027 w obwodzie realizowanych już jest 8 projektów. Ich tematyka jest istotna dla naszego regionu. W szczególności projekty w ramach priorytetu ZDROWIE są ważne dla zapewnienia wysokiej jakości opieki medycznej zarówno mieszkańcom regionu, jak i żołnierzom rannym podczas wojny z rosyjskim agresorem, a także przesiedleńcom wewnętrznym. Wyjątkową inicjatywą jest projekt UP2FireSafety, którego celem jest stworzenie ujednoliconego ukraińsko-polskiego zintegrowanego systemu monitorowania, zapobiegania i szybkiego reagowania na pożary lasów w regionie karpackim. Projekt turystyczny TrainToNature jest dla nas przełomowy. Karpackie kolejki wąskotorowe są unikatowym dziedzictwem historycznym i turystycznym regionu, więc utworzenie Muzeum Stacji Kolei Wąskotorowej w Wygodzie będzie kolejnym krokiem w kierunku zachowania i promowania tego dziedzictwa.
Jak ocenia Pan wpływ realizowanych projektów na społeczności lokalne?
Program jest potężnym narzędziem rozwoju lokalnych społeczności i poprawy życia mieszkańców. Każdy projekt jest ważny nie tylko z punktu widzenia komponentu merytorycznego, ale także z punktu widzenia uczenia się. Doświadczenie zdobyte w trakcie realizacji jest odskocznią do bardziej globalnych projektów w przyszłości. Społeczności uczą się pracować z funduszami europejskimi, nawiązywać partnerstwa, korzystać z narzędzi wsparcia UE oraz dzielić się doświadczeniem i wiedzą. Rozumiemy, że dla wielu społeczności projekty staną się jednym z głównych narzędzi rozwoju.
Zachęcamy do odwiedzania atrakcji, jakie oferuje obwód iwanofrankiwski oraz korzystania z rezultatów wszystkich projektów Programu. Zapraszamy do śledzenia naszej strony internetowej, na której regularnie publikować będziemy kolejne odcinki cyklu „Poznaj regiony Programu PL-UA”.
Poprzedni artykuł można znaleźć pod linkiem:
Poznaj regiony Programu PL-UA – województwo mazowieckie
