Poznaj regiony Programu PL-UA – województwo podlaskie

Czy znacie już wszystkie regiony objęte Programem Interreg NEXT Polska – Ukraina 2021-2027? Jeśli nie, zapraszamy do naszej serii krótkich artykułów – dziś zabieramy Was na północny wschód Polski, do malowniczego województwa podlaskiego!

Województwo podlaskie to prawdziwa perła na mapie Polski, która zachwyca każdego, kto choć raz odwiedzi ten niezwykły region. Położone w północno-wschodniej części kraju, na styku kultur i tradycji, Podlaskie urzeka spokojem, autentycznością i nieskażoną przyrodą. Należy do najmniej zaludnionych obszarów kraju (ok. 1,15 mln mieszkańców). To tutaj, z dala od wielkomiejskiego zgiełku, można naprawdę odetchnąć pełną piersią i poczuć bliskość natury. Ponad połowę powierzchni województwa zajmują lasy, łąki i rozległe bagna, a cztery parki narodowe – Białowieski, Biebrzański, Narwiański i Wigierski – tworzą unikatową mozaikę ekosystemów. Puszcza Białowieska, wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, to ostatni na kontynencie fragment pierwotnego lasu, gdzie wśród potężnych dębów i sosen można spotkać żubra, symbol regionu. Wiosną i latem rozlewiska Biebrzy i Narwi zamieniają się w raj dla ptaków – to idealne miejsce dla miłośników ornitologii, fotografii przyrodniczej czy spokojnych spływów kajakowych wśród szuwarów i wodnych labiryntów. W Narwiańskim Parku Narodowym rzeka Narew tworzy unikalny system wodny z wieloma korytami, które się rozdzielają i łączą ponownie, tworząc złożoną sieć wodnych odnóg i wysp – nazywany często „polską Amazonią”. Takie ukształtowanie rzeki jest rzadko spotykane w Europie i ma ogromne znaczenie przyrodnicze dając schronienie wielu gatunkom ptaków, ryb, ssaków i roślin. Suwalszczyzna, z malowniczymi pagórkami, głazami narzutowymi i najgłębszym w Polsce jeziorem Hańcza, zachwyca krajobrazem ukształtowanym przez lodowiec, a Wigierski Park Narodowy przyciąga nie tylko miłośników żeglarstwa i wypraw rowerowych, ale także tych, którzy szukają ciszy i ukojenia.

Podlaskie to jednak nie tylko przyroda – to także niezwykła mozaika kultur, religii i tradycji, którą czuć na każdym kroku. Od wieków żyją tu obok siebie Polacy, Białorusini, Litwini, Tatarzy, Ukraińcy, Rosjanie i Żydzi, a ślady ich obecności można odnaleźć w architekturze, kuchni i codziennych zwyczajach. Drewniane cerkwie z cebulastymi kopułami, kolorowe domy z misternie zdobionymi okiennicami, tatarskie meczety w Kruszynianach i Bohonikach czy dawne synagogi to tylko niektóre z niezwykłych miejsc, które warto zobaczyć. W podlaskich wsiach czas płynie wolniej – tu wciąż można usłyszeć gwarę, spróbować regionalnych przysmaków, takich jak sękacz, kiszka ziemniaczana, kartacze czy mrowisko oraz doświadczyć prawdziwej gościnności mieszkańców. Wiele lokalnych festiwali, jarmarków i wydarzeń kulturalnych pozwala poczuć bogactwo tradycji i wyjątkową atmosferę tego miejsca.

Podlaskie to także region nowoczesny, otwarty na turystów i inwestycje, ale jednocześnie wierny swoim korzeniom. Liczne szlaki rowerowe, trasy piesze i kajakowe, agroturystyka i gospodarstwa ekologiczne zachęcają do aktywnego wypoczynku i odkrywania uroków regionu w rytmie „slow”. To idealne miejsce na rodzinny wyjazd, romantyczny weekend czy samotną podróż w poszukiwaniu inspiracji i spokoju. Każdy, kto odwiedzi Podlaskie, wraca tu z sentymentem – zachwycony pięknem krajobrazów, bogactwem kulturowym i niezwykłą atmosferą, której nie da się znaleźć nigdzie indziej.

Choć stolicą regionu jest dynamicznie rozwijający się Białystok, Podlaskie nadal mierzy się z wyzwaniami typowymi dla regionów Polski Wschodniej: odpływem młodych ludzi, wykluczeniem komunikacyjnym oraz ograniczonym dostępem do nowoczesnych usług publicznych – zwłaszcza w mniejszych miejscowościach. M.in. tym zjawiskom mają zapobiegać efekty realizacji Programu Polska – Ukraina, wcześniej Polska-Białoruś-Ukraina, w którym region od początku aktywnie uczestniczy.

PROJEKTY

Województwo podlaskie skutecznie wykorzystywało możliwości, jakie oferował Program Współpracy Transgranicznej Polska–Białoruś–Ukraina 2014–2020, realizując kilkadziesiąt projektów.

PROJEKTY PBU

Jako region przygraniczny, szczególny nacisk położono na inwestycje infrastrukturalne, które miały usprawnić funkcjonowanie przejść granicznych i poprawić dostępność komunikacyjną. Dzięki projektowi SIEMIANOWKA zmodernizowano infrastrukturę kolejowego przejścia granicznego w Siemianówce, a w ramach projektów Pavilions i Road rozbudowano system odpraw na przejściu drogowym w Kuźnicy Białostockiej. Dodatkowo, projekt BorderProtect pozwolił na wdrożenie nowoczesnych rozwiązań zwiększających bezpieczeństwo i poprawiających komunikację na granicy. Wszystkie te inwestycje zakończyły się modernizacją i rozbudową infrastruktury przejść granicznych, zgodnie z założeniami projektów oraz obowiązującymi standardami i przepisami.

Dzięki projektom DOPC, CrossGovernance, NODGRO oraz TransGoverNet region zyskał nową infrastrukturę drogową – przebudowano ważne odcinki dróg w powiatach sejneńskim, sokólskim i gminie Nowy Dwór. Te inwestycje znacząco poprawiły komunikację, ułatwiły codzienne życie mieszkańców i przyczyniły się do rozwoju turystyki.

Ponadto Podlaskie zadbało o bezpieczeństwo – projekty EcoChem oraz CrossEMS pozwoliły doposażyć strażaków w nowoczesny sprzęt, wybudować nową remizę w gminie Dobrzyniewo Duże i lepiej przygotować się na sytuacje kryzysowe. Dzięki temu lokalne służby ratownicze mogą szybciej i skuteczniej reagować na zagrożenia.

Istotnym elementem działań była ochrona przyrody oraz rozwój turystyki aktywnej. Dzięki projektowi BugUnitesUs powstały nowe szlaki kajakowe i centra turystyki wodnej nad Bugiem, a inicjatywa BugGuardians angażowała mieszkańców w edukację ekologiczną i promowała tradycje zielarskie. Projekty NatureTreasury oraz ActiveBialowiezaForest przyczyniły się natomiast do promocji Puszczy Białowieskiej oraz powstania nowoczesnego Centrum Dziedzictwa Puszczy Białowieskiej w Hajnówce.

Program wsparł także lokalną służbę zdrowia. Dzięki projektom OncoUrology, CardioMed i MHCPFO szpitale w Białymstoku i Suwałkach zostały wyposażone w nowoczesny sprzęt, a personel medyczny przeszedł dodatkowe szkolenia, co znacząco poprawiło jakość opieki nad pacjentami.

Region nie zapomniał również o swoim dziedzictwie kulturowym. Projekty takie jak CONSART, CraftNet, EACH i IntCanalPromo umożliwiły odnowienie muzeów i zabytków, promowanie lokalnej architektury oraz rozwijanie współpracy z partnerami z Ukrainy. Projekt CCN umożliwił powstanie nowych szlaków rowerowych i pieszych, a SupSyn wspierał ochronę i promocję lokalnego dziedzictwa muzycznego, popularyzując kantyki supraskie. BugCuisine koncentrował się na promocji lokalnej kuchni i tradycji kulinarnych Doliny Bugu, wzmacniając tym samym tożsamość kulturową regionu i rozwój turystyki gastronomicznej. Natomiast projekt Suwalki4UA został stworzony z myślą o ukraińskich uchodźcach, którzy przybyli do regionu po wybuchu wojny, oferując im pomoc społeczną i wsparcie w integracji z lokalną społecznością.

Dzięki tym działaniom województwo podlaskie stało się bardziej dostępne, bezpieczne i atrakcyjne zarówno dla mieszkańców, jak i odwiedzających. Program Polska–Białoruś–Ukraina 2014–2020 realnie wpłynął na rozwój regionu i pokazał, jak wiele można osiągnąć dzięki współpracy.

PROJEKTY PL-UA

W nowej edycji Programu, czyli Interreg NEXT Polska – Ukraina 2021-2027, województwo podlaskie jest reprezentowane przez aktywnych partnerów m.in. z Białegostoku, Augustowa, Sejn i innych miejscowości realizujących projekty, które realnie wpływają na bezpieczeństwo, ochronę środowiska oraz zdrowie mieszkańców regionu. Współpraca z ukraińskimi partnerami pozwala wdrażać nowoczesne rozwiązania, inwestować w infrastrukturę i podnosić jakość życia na pograniczu.

W obszarze bezpieczeństwa realizowane są projekty takie jak C-bFireProtection, SafetySolutions oraz ClimResc, które umożliwiły zakup nowoczesnych samochodów pożarniczych, specjalistycznego sprzętu ratowniczego i mobilnego laboratorium. Organizowane są także wspólne szkolenia i ćwiczenia, dzięki którym lokalne służby ratownicze są lepiej przygotowane do reagowania na pożary, katastrofy naturalne i zagrożenia chemiczne. Opracowane wspólnie strategie zarządzania ryzykiem podniosą poziom bezpieczeństwa w całym regionie. Warto podkreślić, że projekt HydroGuard, realizowany przez Miasto Augustów wraz z partnerami z Wołynia, dodatkowo wspiera zakup sprzętu dla ratownictwa wodnego oraz organizację pikników informacyjnych dla mieszkańców oraz turystów.

Podlaskie inwestuje również w rozwój infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. Projekt CleanUP pozwala na modernizację sieci kanalizacyjnej w Suwałkach, natomiast CleanWater rozbudowuje sieć wodociągową w Augustowie i prowadzi działania edukacyjne zwiększające świadomość ekologiczną mieszkańców. Z kolei SafeSewerage przynosi modernizację kolektorów ściekowych w Białymstoku oraz wdrożenie nowoczesnych systemów monitorowania ścieków, co przełoży się na lepszą ochronę zasobów wodnych oraz poprawę bezpieczeństwa sanitarnego.

W zakresie ochrony środowiska i bioróżnorodności w województwie podlaskim realizowane są 3 projekty. CleanBug skupia się na ochronie Doliny Bugu, likwidacji nielegalnych wysypisk oraz rozwoju zielonej infrastruktury, a także tworzy innowacyjną przestrzeń edukacyjną w Drohiczynie. Projekt CBBC umożliwia monitoring różnorodności biologicznej i budowę Centrum Monitoringu Bioróżnorodności, natomiast BioGreenInfra rozwija zieloną infrastrukturę wokół szpitali, wprowadza ogrody terapeutyczne i zielone alejki oraz prowadzi wspólne badania i szkolenia z zakresu ekologii.

Województwo podlaskie rozwija także nowoczesną opiekę zdrowotną. Projekty takie jak GO!spitals, PutHeart, CADIT, Future4Kids, RehabHelpPL-UA, HealthyHeart, NonInvasiveCare, NeuroExcellence, LeanHealthcare i GastroCare obejmują modernizację szpitali, zakup nowoczesnego sprzętu, wdrażanie innowacyjnych metod leczenia oraz realizację programów profilaktycznych i rehabilitacyjnych. Dzięki nim mieszkańcy regionu uzyskają lepszy dostęp do diagnostyki, opieki nad osobami starszymi, rehabilitacji oraz leczenia chorób serca, nowotworów i schorzeń neurologicznych. Personel medyczny skorzysta z wymiany doświadczeń i szkoleń z partnerami z Ukrainy.

Te inicjatywy pokazują, że województwo podlaskie skutecznie wykorzystuje potencjał współpracy transgranicznej, budując bezpieczniejszy, bardziej przyjazny środowisku i nowoczesny region, otwarty na innowacje oraz wymianę doświadczeń z sąsiadami zza wschodniej granicy.

Warto zatem przyjrzeć się bliżej, jak te działania są oceniane przez osoby bezpośrednio zaangażowane w realizację Programu. O doświadczeniach województwa podlaskiego i wyzwaniach związanych ze współpracą transgraniczną rozmawiamy z Izabelą Łokić, kierowniczką Referatu Europejskiej Współpracy Terytorialnej w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Podlaskiego, członkiem Komitetu Monitorującego Programu.

Jak z perspektywy członka Komitetu Monitorującego Programu ocenia Pani zaangażowanie województwa podlaskiego w realizację projektów?

Województwo podlaskie od lat aktywnie korzysta z możliwości, jakie niesie współpraca transgraniczna. W obecnej edycji Programu Interreg NEXT Polska – Ukraina 2021-2027 widać to szczególnie wyraźnie – zarówno pod względem liczby realizowanych projektów, jak i jakości partnerstw. Region musiał zbudować nowe relacje partnerskie od podstaw, co stanowiło spore wyzwanie, jednak poradził sobie z nim bardzo dobrze. Podlascy beneficjenci szybko nawiązali silne i wartościowe kontakty z ukraińskimi instytucjami, co dziś owocuje wspólnymi projektami m.in. w obszarach ochrony zdrowia, środowiska oraz ratownictwa. Region z powodzeniem wykorzystuje doświadczenie zdobyte w poprzednich edycjach Programu, elastycznie dostosowując się do nowych uwarunkowań i wyzwań, jakie niesie współpraca z nowymi partnerami z Ukrainy. To doskonały przykład skutecznego i odpowiedzialnego działania w zmieniającym się kontekście geopolitycznym.

W poprzednich edycjach Programu PBU województwo podlaskie współpracowało głównie z partnerami z Białorusi. Jak po zawieszeniu udziału tego państwa w Programie poradziliście sobie z koniecznością nawiązania zupełnie nowych partnerstw ze stroną ukraińską? Z którymi regionami współpracujecie dziś najaktywniej i jakie są rokowania co do ich trwałości?

Zmiana kierunku współpracy z Białorusi na Ukrainę była dla naszego regionu istotnym wyzwaniem, ale też szansą na odkrycie nowego potencjału partnerstw. Początkowo budowanie nowych relacji z partnerami z Ukrainy wymagało dużej otwartości i intensywnego dialogu, jednak szybko okazało się, że istnieje wiele wspólnych tematów i potrzeb. Wiele instytucji z województwa podlaskiego aktywnie uczestniczyło w spotkaniach i forach partnerskich organizowanych przez Wspólny Sekretariat Programu, a także samodzielnie inicjowało kontakty. Dzisiaj realizujemy ponad dwadzieścia projektów z partnerami z Ukrainy. Najwięcej wspólnych inicjatyw prowadzimy z obwodami wołyńskim i lwowskim, choć współpraca obejmuje wszystkie ukraińskie regiony Programu. Co ważne, te partnerstwa nieustannie się umacniają, a zawiązane relacje mają potencjał, by przerodzić się w długofalową współpracę. Realizowane wspólnie projekty dotyczą różnych obszarów, takich jak ochrona środowiska, ratownictwo, infrastruktura czy gospodarka wodna, czyli obszarów, które wymagają konsekwentnych, wspólnych działań także w kolejnych latach. Liczymy na to, że nasi podlascy partnerzy będą również aktywni w pozyskiwaniu środków na współpracę w ramach planowanych naborów w ramach Funduszu Małych Projektów.

Jakie obszary współpracy z partnerami z Ukrainy uważa Pani za najbardziej obiecujące z punktu widzenia rozwoju województwa podlaskiego? Jakie lokalne potrzeby można dzięki nim skutecznie zaspokajać?

Największy potencjał współpracy z Ukrainą widzimy przede wszystkim w obszarach ochrony środowiska, zdrowia, gospodarki wodnej, ratownictwa oraz kultury, dziedzictwa i turystyki. Dzięki wspólnym projektom możemy skuteczniej chronić przyrodę, poprawiać jakość wody i dbać o bezpieczeństwo mieszkańców. Realizacja tych inicjatyw pozwala także na rozwój lokalnej infrastruktury, co przekłada się na lepszy dostęp do usług publicznych i podniesienie jakości życia w regionie. Ponadto, współpraca ta sprzyja wzmocnieniu relacji między samorządami i instytucjami po obu stronach granicy, co jest fundamentem dla trwałych i efektywnych partnerstw, które będą napędzać dalszy rozwój i integrację regionów.

Jakie rezultaty już dziś są zauważalne w regionie dzięki realizacji projektów? Czy może Pani podać konkretne przykłady inwestycji, wydarzeń lub inicjatyw, które mają lub będą miały realny wpływ na lokalne społeczności?

Zdecydowanie tak. Już teraz można dostrzec konkretne efekty realizowanych w województwie podlaskim projektów. Przykładem są inwestycje w zakresie bezpieczeństwa – zakup nowoczesnych wozów strażackich i sprzętu ratowniczego, który trafił do lokalnych jednostek OSP. Dzięki temu możliwe jest szybsze i skuteczniejsze reagowanie na zagrożenia, w tym pożary lasów czy podtopienia. Kolejnym ważnym obszarem jest ochrona zdrowia. Dzięki projektom realizowanym z ukraińskimi partnerami możliwe jest modernizowanie i doposażanie placówek medycznych po obu stronach granicy, a także wspólne szkolenia dla personelu medycznego. Przykładem są projekty Go!ospitals, LeanHealthcare czy PutHeart. Tego typu działania bezpośrednio wpływają na poprawę dostępności i jakości opieki zdrowotnej w regionie. Istotne są także projekty środowiskowe dotyczące gospodarki wodnej i ochrony środowiska naturalnego takie jak między innymi CleanBug, SafeSewerage, CleanWater, CleanUP. Równie ważne są działania edukacyjne i wymiana doświadczeń pomiędzy samorządami, które przyczyniają się do wzmacniania lokalnych instytucji i budowania trwałych relacji między społecznościami po obu stronach granicy. Wiele z tych działań ma charakter długofalowy – ich efekty będą widoczne nie tylko dziś, ale również w perspektywie kolejnych lat. Poprawią jakość życia mieszkańców i zwiększą odporność regionu na wyzwania społeczne, zdrowotne i klimatyczne.

Na zakończenie – jakie są Pani oczekiwania wobec przyszłości Programu Interreg NEXT Polska – Ukraina?

Program Interreg NEXT Polska – Ukraina stwarza przestrzeń do nawiązywania relacji między partnerami z obu krajów i realizacji rzeczywistej współpracy, która przynosi wymierne korzyści po obu stronach granicy. Mamy nadzieję, że Program będzie kontynuowany i dodatkowo wzmocniony finansowo w kolejnej perspektywie Unii Europejskiej po 2027 roku. Tego typu inicjatywy są niezbędne dla wzmacniania więzi sąsiedzkich, stabilizacji regionu oraz zrównoważonego rozwoju terenów przygranicznych.

Dzięki wsparciu Programu województwo podlaskie zyskuje nie tylko nową infrastrukturę i lepsze narzędzia do reagowania na kryzysy, ale także buduje trwałe partnerstwa z ukraińskimi samorządami. Wspólne działania mają wymierne efekty – od poprawy jakości życia mieszkańców, przez lepsze wykorzystanie zasobów przyrodniczych, po wzmocnienie bezpieczeństwa. Podlaskie niezmiennie pozostaje regionem wyjątkowym – i coraz bardziej aktywnym w kształtowaniu europejskiej współpracy przygranicznej.