Czy chciałbyś spotkać żyjących naocznych świadków wydarzeń sprzed tysięcy lat? Tych, którzy pamiętają naszych odległych przodków, którzy widzieli narodziny naszych miast, byli świadkami historycznych bitew, przeżyli pożary i epidemie?
Ci świadkowie wciąż żyją wśród nas – niektórzy nawet w naszym sąsiedztwie. Jednak często milczą i tylko specjalista może odczytać ich historie. O kim mowa? To prastare drzewa, które wciąż można spotkać w naszych lasach i parkach.
Naukowcy uznają za prastare drzewa okazy, które osiągnęły imponujący wiek i rozmiar oraz zasługują na ochronę ze względów naukowych, estetycznych, historycznych i środowiskowych. Na przykład, niektóre sosny długowieczne (Pinus longaeva) w amerykańskiej Wielkiej Kotlinie są tak stare, że pamiętają budowę egipskich piramid! Nasze lokalne gatunki mogą również osiągać imponujący wiek: sosna górska może żyć do 1500 lat, a dęby (zarówno szypułkowe, jak i bezszypułkowe) – do 1000 lat. Inne gatunki, takie jak sosna zwyczajna, świerk pospolity, jodła pospolita, lipa drobnolistna i szerokolistna oraz jesion wyniosły, mogą żyć od 500 do 800 lat. Takie drzewa są rzadkością w typowych lasach. Większość z nich przetrwała w rezerwatach przyrody i obszarach chronionych, w pobliżu kościołów i kaplic, na terenach klasztorów, instytucji edukacyjnych, dawnych posiadłości szlacheckich i parków historycznych.
Dwie nowoczesne dziedziny nauki – dendrochronologia i dendroklimatologia – badają informacje ukryte w rocznych słojach drzew. Analiza słojów pomaga określić wiek drzewa i odtworzyć warunki klimatyczne z przeszłości, takie jak okresy suszy, ochłodzenia lub sprzyjające wzrostowi. Daje również pogląd na wydarzenia ekologiczne, pomaga datować znaleziska archeologiczne i pozwala badaczom prześledzić historię ekosystemów leśnych.
Wszystkie prastare drzewa, bez wyjątku, wymagają opieki. Stare drzewa mogą być osłabiane przez burze, uszkadzane przez pasożyty lub szkodniki i cierpieć z powodu chorób.
Ochrona takich drzew jest jednym z kluczowych celów projektu BIODIVERSITY, który jest realizowany w województwie lubelskim (Polska) i obwodzie lwowskim (Ukraina). W ramach tej inicjatywy przy Archikatedrze św. Jura we Lwowie powstanie pierwsze na Ukrainie naukowe Centrum Ochrony Starych Drzew. Centrum to będzie miało na celu ratowanie cennych starych okazów i zachowanie ich dla przyszłych pokoleń. Partnerzy projektu planują zakup najnowocześniejszego sprzętu do diagnozowania stanu drzew, w tym tomografu 3D, skomputeryzowanych narzędzi do inwentaryzacji drzew i nasadzeń oraz podnośnika koszowego do pielęgnacji koron i usuwania jemioły oraz suchych i uszkodzonych gałęzi. Ponadto przeprowadzone zostaną badania i diagnostyka wyjątkowych starych okazów, które otrzymają status nowych botanicznych pomników przyrody w obwodzie lwowskim. Zapewniona im będzie odpowiednia ochrona.
W ramach projektu planowanych jest również kilka innych inicjatyw mających na celu zachowanie bioróżnorodności. Obejmują one opracowanie planów pielęgnacji i ochrony starych drzew w zabytkowych parkach, m.in. w Piotrowicach (gm. Strzyżewice), wokół Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Chełmie oraz w gminie Zimna Woda, gdzie powstanie rezerwat botaniczny. Zapewniony zostanie sprzęt do utrzymania tych parków, a także zorganizowane zostaną kampanie edukacji ekologicznej dla dzieci i dorosłych oraz konkursy ekologiczne dla najmłodszych.
Dzięki wysiłkom partnerów możliwe będzie zachowanie cennych starych drzew, poprawa zielonej infrastruktury miast i podniesienie świadomości społecznej na temat krytycznych kwestii środowiskowych.
Dowiedz się więcej o projekcie BIODIVERSITY tutaj.
