Projekty realizowane w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina 2014-2020 to nie tylko wskaźniki, budżety, sprawozdania i płatności. Choć są to nieodłączne elementy, przede wszystkim każdy projekt kryje w sobie konkretne pomysły, wartości i marzenia osób go realizujących, a także historie tych, którzy skorzystali z ich realizacji.

Niektóre z nich chcemy Wam przybliżyć poprzez "Historie projektów" - cykl, który prezentuje ich bardziej ludzki (ale i zwierzęcy - jak w 1., 13. i 14. odcinku) wymiar naszych wybranych projektów. Zapraszamy do lektury!

Muzeum pachnie drewnem i antykami. Jak wszystkie muzea ma uroczystą, wręcz napiętą atmosferę. Ale gdy otwierają się drzwi, wkraczamy do bożonarodzeniowej bajki – jasnej, świątecznej, radosnej. W szklanych gablotach mieszkają mieszkańcy tego bajkowego świata – wykwintne porcelanowe figurki i zastawa stołowa. Po wystawie zorganizowanej w ramach projektu SPIDI oprowadza nas kierownik działu etnografii Ludmyla Miroshnychenko, która opowiada o swojej pracy w Wołyńskim Muzeum Krajoznawczym.

Ludmiła pracuje w muzeum od 21 lat, łącząc tę pracę z nauczaniem na uniwersytecie. Jako historyk zagłębiła się w ten tajemniczy świat starych przedmiotów i stojących za nimi ludzkich losów. Chciałaby się nimi podzielić z innymi, pokazać jak bogata jest historia i kultura rodzinnej ziemi... Ale czy w dobie Internetu, smartfonów i ciągłego pośpiechu muzeum jest w stanie przyciągnąć zwiedzających? Czy te wszystkie rzeczy używane dawno temu, niemodne i nieistotne, mogą zainteresować współczesnych?

Mam w domu haftowany ręcznik mojej babci i kamizelkę mamy, która jest repliką starszej. Nie są wiekowe, ani cenne, ale są dla mnie ważne. Podobnie wiele rodzin posiada różne stare przedmioty. Mogą to być na przykład stare albumy ze zdjęciami czy przedmioty codziennego użytku, na przykład haftowane ubrania, ozdoby choinkowe... – mówi Ludmiła.

Nowa wystawa, zorganizowana w ramach projektu "Muzea pogranicza – przestrzeń dialogu międzykulturowego" (akronim SPIDI), poświęcona jest właśnie takim przedmiotom, a mianowicie porcelanie. Wśród eksponatów nie ma bardzo cennych arcydzieł, ale każdy przedmiot ma swoją historię do opowiedzenia. Zastawa stołowa stanowi bowiem istotną część naszej codzienności, jest częścią naszej kultury, elementem rodzinnych rytuałów. Czymś, do czego każdy może się odnieść.

O, mamy w domu taką samą! - takie słowa można czasem usłyszeć na wystawie.

Dość często doświadczenia muzealne pomagają ludziom zrozumieć wartość ich własnych rzeczy.

Uświadomienie sobie wartości starych rzeczy przychodzi z czasem. Ile takich przedmiotów zostało wyrzuconych, ile bezpowrotnie przepadło! Ludmiła jest pewna, że dzięki wizytom w muzeach ludzie uczą się czegoś ważnego. I nie chodzi tylko o to, żeby po raz pierwszy usłyszeć o stylu Art Deco, marce Rosenthal czy odróżnić porcelanę od naczyń. Obiekty muzealne niosą ducha minionych czasów, odtwarzając pewien styl życia, który opierał się na rodzinnych rytuałach, skomplikowanej etykiecie i własnej filozofii życiowej.

Ale jak muzealnicy mają przekazać to przesłanie zwiedzającym? Otóż wykorzystując nowoczesne metody, własną kreatywność i wyobraźnię wymyślili, jak dotrzeć do różnych grup docelowych, zaczynając od najmłodszych – przedszkolaków.

Dla nich organizowane są "Podwieczorki z Alicją" (oczywiście z wykorzystaniem nowoczesnej zastawy stołowej, a nie eksponatów muzealnych). Dzieci uczą się, jak nakrywać stół obrusem, rozkładać naczynia i sztućce, układać kwiaty w wazonie. Postacie z kreskówek pomagają im uporać się z tymi zadaniami. Ale nie tylko dzieci uwielbiają interaktywne zajęcia. Goście wystawy mogą wziąć w dłonie specjalne modele demonstracyjne nowoczesnych elementów porcelanowych, zobaczyć jak światło przebija się przez porcelanę, poczuć gładkość i chropowatość powierzchni. Aby pomóc zwiedzającym lepiej zrozumieć materiał, na wystawie umieszczono próbkę białej gliny, którą można dotknąć. Zwiedzający chętnie korzystają z pieczątki w postaci secesyjnego dzbanka na mleko (jeden z eksponatów) do robienia odcisków na pamiątkę wizyty.

Eksponaty Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli, partnerskiej instytucji z Polski, są drukowane na płótnie. O ich kolekcji porcelany w stylu Art Deco można dowiedzieć się za pomocą kodów QR. Porcelanowe filiżanki i talerze stały się także gwiazdami TikToka dzięki Katii Matviyuk i Svitlanie Chybyrak, pracownicom muzeum.

Kolejną ważną kategorią zwiedzających są osoby o specjalnych potrzebach. Można powiedzieć, że ta wystawa wyznaczyła pewien standard w dziedzinie dostępności – dotyczy to m.in. rozmieszczenia gablot, opisów audio i modeli dotykowych. Łuccy muzealnicy uczestniczyli w szkoleniach na temat dostępności, a nowe rozwiązania w tym zakresie wprowadzili podczas przygotowywania wystawy.

Dzięki naszym polskim partnerom uświadomiliśmy sobie, jak wieloaspektowe jest pojęcie dostępności – począwszy od słów, których używa przewodnik zwracając się do zwiedzających, po specjalne funkcje strony internetowej. W tej dziedzinie jest jeszcze wiele do zrobienia, choć w Łucku pojawiło się kilka inicjatyw.

...Ten rok był dla Ukraińców rokiem wielkiej próby. Wydawałoby się naturalne, że w warunkach wojny ludzie powinni dbać tylko o podstawowe rzeczy, takie jak bezpieczeństwo, jedzenie, schronienie. Ale prawda jest taka, że Ukraińcy stali się bardziej świadomi swoich korzeni, związku z przeszłością. Z wielkim bólem przyjmowane są wiadomości o zniszczonych zabytkach kultury i zbiorach muzealnych zrabowanych przez rosyjskiego agresora. Częściej niż kiedykolwiek ludzie przynoszą swoje rzeczy do muzeów, aby je zachować. W tej sytuacji wsparcie dla takich inicjatyw kulturalnych jest nieocenione. A ponieważ projekt realizowany jest wspólnie przez muzea partnerskie z dwóch krajów, powstaje pewna szczególna przestrzeń muzealna, która nie ma granic, ani murów i w której przeszłość przemawia do teraźniejszości językiem zrozumiałym dla wszystkich.

Szczegóły dotyczące projektu można znaleźć tutaj.